Vrijheid en angst

Vertaling Frits FlorinHet Begrip Angst verscheen op 17 juni 1844 en is een hoofdwerk van Kierkegaard. Het loopt samenvattend vooruit op thema's, die verderop in zijn oeuvre ontvouwd worden. Dat gebeurt niet door een geheel van opvattingen als een afgerond geheel te presenteren. Het heeft meer het karakter van een mozaïek: thema's uit eerdere werken (vooral Of/Of) worden verder uitgewerkt op een gebroken manier, die een nieuw uitgangspunt schept voor het verdere oeuvre. Zelfs al is Het Begrip Angst een – bij tijd en wijle onbillijk – moeilijk werk, het is toch de moeite waard om het te lezen als toegang tot Kierkegaards oeuvre.Angst is bij Kierkegaard geen op zichzelf staand thema, het zet de deur open voor de vraag wat het wil zeggen mens te zijn. Het gaat om de manier waarop men zichzelf en de ander ziet en hoe men daarbinnen het typisch menselijke ziet.Zelfs al wordt Kierkegaards vertoog over angst geen liefdesroman, angst blijkt toch een samenhang te vertonen met liefde – zowel in positieve als in negatieve zin. In angst kan een mens zich met zichzelf opsluiten, maar in angst kan een mens ook attent raken op zichzelf, zodat hij de band tussen zichzelf en de ander gaat zien.Ook in die zin is de angst zoals Kafka zegt 'meer dan alles wat aanleiding geeft tot angst'.Kierkegaards denken is niet simpel toegankelijk, maar de inspanning om hem op zijn zoektocht te volgen, is erg lonend en sluit wonderlijk goed aan bij thema's die in onze tijd erg actueel zijn.Het gaat hier om een inleiding tot het denken van Kierkegaard, een instrument om toegang te krijgen tot zijn werk. De fundamentele structuur van de moeizame tocht naar vrijheid wordt stap voor stap geschetst. Daarop kunnen de verdere uitwerkingen die in zijn rijke oeuvre te vinden zijn als het ware geënt worden.INHOUDVoorwoordHoofdstuk 1 Angst Leren om angst te hebben De tijd verandert De mens als een synthese De mogelijkheid van de vrijheid Angst en erfzonde Onschuldig en angst Seksualiteit en geschiedenis Angst voor het kwaad – en angst voor het goede Dubbelzinnigheid van de angst Betekenis van de angstHoofdstuk 2 Existentie Wat is een mens? Een mens existeert immers Het lastige van de existentie Subjectiviteit en (on)waarheidHoofdstuk 3 Vrijheid en onvrijheid Angst en keuze De keuze – van de keuze Het esthetische – en het ethische Keuze en vrijheid De waarachtige vrijheid Vrijheid – en vrijheid Onvrijheid als een fenomeen van de vrijheidHoofdstuk 4 Angst en vertwijfeling De ziekte tot de dood Bewustzijn en wil Vertwijfeling van de oneindigheid en van de eindigheid De vertwijfeling van de zwakheid en van de trots Dubbelzinnigheid en halfhartigheid Om zichzelf draaiende fenomenenHoofdstuk 5 Zichzelf verliezen – en zichzelf winnen Angst en vertwijfeling: de mogelijkheid van de vrijheid? De omweg via het negatieveHoofdstuk 6 De geschiedenisHoofdstuk 7 De enkeling en het algemeen menselijke De afscheiding Deze enkeling worden Het Algemene Sympathie en medelijden Geweten en mensenvrees De taalHoofdstuk 8 Het ethische De ethische keuze Eerste en tweede ethiek Eigen-liefde en liefde voor de naasteHoofdstuk 9 Het geloof Het religieuze Verhouding tot God Angst en geloof De beslissing van het geloof De gelijkheid van het eeuwigeHoofdstuk 10 'Onze tijd'