Schatkamer van het geloof

Ingeleid, vertaald en van aantekeningen voorzien door drs. Joost van Neer, Martijn Schrama o.s.a. en Anke Tigchelaar.

Huismeester van de schatkamer. Zo ziet de predikant Augustinus zijn rol als uitlegger van de Schrift voor een breed publiek. De huismeester, over wie Jezus spreekt, haalt uit de schatkamer nieuwe en oude dingen (Matteüs 13,52). En wie Augustinus'preken leest, merkt direct dat hij een begenadigd predikant is, die zijn publiek op hartveroverende wijze in de schatten van het geloof onderricht.

Het is de verdienste van de mauristen uit de zeventiende eeuw geweest dat zij de zogenoemde preken voor het volk (sermones ad populum) van Augustinus bijeenbrachten. Binnen hun verzameling vormen de preken over het Oude Testament de eerste categorie. Samen met later teruggevonden preken bevat deze bundel 65 toespraken; verreweg het grootste deel hiervan is nu voor het eerst in het Nederlands vertaald.

Iedere preek in deze bundel is uitgesproken naar aanleiding van een lezing uit het Oude Testament. Maar wie denkt dat de preken uitsluitend over het Oude Testament gaan, zal verrast worden. Op meesterlijke en creatieve wijze brengt de huismeester Augustinus hier de kostbaarheden uit het Oude Testament en het Nieuwe bij elkaar.

Deze vertaling opent voor de hedendaagse lezer ook de deuren van een andere schatkamer: die van Augustinus'preken. Zijn woorden en geloof komen in al hun glans opnieuw tot leven.

Inhoud

Inleiding 9
Nieuwe en oude werkelijkheid 10
De sluier wegnemen 10
Augustinus'kennismaking met de Schrift 13
Het Oude Testament in Augustinus'leven en werk 14
Augustinus'Oude Testament 17
Preken over het Oude Testament 18
Polemische preken 19
Manicheeërs 20
Donatisten 22
Tekstoverlevering 23
Betrouwbaarheid 24
Voortbouwen op het systeem van de mauristen 26
Datum en plaats 27
Schatkamer van het geloof 29
Dankwoord 30
Praktische informatie 31
1. Eerste voetnoot 31
2. Schriftcitaten en -verwijzingen 31
3. Paragraafnummers en tussenkopjes 31
4. Afbeelding 31
5. Gebruikte afkortingen in literatuurverwijzingen 32
6. Gebruikte afkortingen van de bijbelboeken (met de
afkorting van niet gelijkluidende boeken van de Latijnse
vertalingen tussen haakjes) 32
7. Lijst van behandelde bijbelteksten 33
8. Tabel van preeknummers 35
Literatuur 36
1. Latijnse tekstuitgaven 36
2. Vertalingen 36
3. Achtergrondliteratuur 38
Schatkamer van het geloof 43
Sermo 1 In het begin 43
Sermo 2 Abraham beproefd 49
Sermo 3 Hagar en Sarai, Ismaël en Isaak 60
Sermo 4 Esau en Jakob 63
Sermo 4A De nieuwe gestalte van Christus 99
Sermo 5 Worsteling van Jakob 101
Sermo 6 Mozes en de brandende doornstruik 118
Sermo 7 Prijzen en liefhebben 123
Sermo 8 Tien plagen in Egypte, tien geboden voor Israël 132
Sermo 9 Tien snaren 157
Sermo 10 Wonderbaarlijke wijsheid 187
Sermo 11 God raakt nooit op 199
Sermo 12 Zichtbare God 204
Sermo 13 Liefhebben en oordelen 218
Sermo 14 Toevertrouwd aan God 228
Sermo 14A Doelgericht onderricht 238
Sermo 15 De schoonheid van Gods tempel 243
Sermo 15A Rechtschapenen past Gods lof 253
Sermo 16 Leven en goede dingen 268
Sermo 16A Bewaakt met de tong 273
Sermo 16B Genees mijn ziel 293
Sermo 17 Breekbaarder dan glas 298
Sermo 18 Werken voor de schatkamer 307
Sermo 19 Het hart op het goede spoor 315
Sermo 20 Een zuiver hart 327
Sermo 20A Gedeelde smart, halve smart 334
Sermo 20B Redding uit de nood 343
Sermo 21 Goud zal u sieren 353
Sermo 22 Verdwenen als rook, gesmolten als was 366
Sermo 22A Bevrijd van de zondaar 378
Sermo 23 Zicht op Gods liefde 384
Sermo 23A Belijden maakt nederig 399
Sermo 23B In de synagoge van de goden 404
Sermo 24 Vertoornd en barmhartig 419
Sermo 25 Uit Gods wet onderwezen 429
Sermo 25A Vol verborgen kracht 437
Sermo 26 Als schapen rond het lam 444
Sermo 27 Ondoorgrondelijke God 459
Sermo 28 Zintuigen voor God 467
Sermo 28A Teruggeven door te ontvangen 472
Sermo 29 Belijd de Heer uw lof 482
Sermo 29A Wat is zo goed als God? 487
Sermo 29B De ogen omlaag, omhoog het hart 491
Sermo 30 Maak mijn gangen recht 500
Sermo 31 Heen met zaad, terug met een schoof 508
Sermo 32 Teken op het voorhoofd, teken in het hart 515
Sermo 33 Zingen en spelen 537
Sermo 33A Mijn leven lang 534
Sermo 34 Wees wat je zingt! 550
Sermo 35 Vreugde over goedheid van een ander 557
Sermo 36 Losgeld voor de ziel 561
Sermo 37 Een sterke vrouw 574
Sermo 38 Spaaradvies 604
Sermo 39 Rijk en arm ontmoeten elkaar 616
Sermo 40 (= Sermo 339,7-9) Gods geduld 621
Sermo 41 Trouw aan Christus in zijn armoede 627
Sermo 42 Offer aan God 638
Sermo 43 Geloof en begrip 642
Sermo 45 Reiniging door heiliging 650
Sermo 46 De ene herder en vele schapen 666
Sermo 47 Vele schapen en de ene herder 715
Sermo 48 Bied God uzelf aan 757
Sermo 49 Op de knieën in de wijngaard 764
Sermo 49A Gemaakt uit een vrouw 776
Sermo 50 Schatkamers van het geloof 778
Registers bij Augustinus'sermones de scripturis 1-50 791